دستور تاريخي در كتاب گرشاسب نامه ( افعال ) ـ بخش چهارم

 

در اين جا به بررسي اشكال كهن برخي از افعال مي پردازيم :

 

بُوَم ـ بُوی ـ بُوَد

   فعل « بودن »  دو ريشه دارد . يك « بَو = baw »  به معني شدن  و بودن كه صيغه هاي ماضي  اين  فعل  از آن مي آيد . ديگر ريشه ي

 « ـ b,ah » كه شناسه هاي « ام ، ای ، است . . .» از آن مشتق شده و در صيغه هاي مضارع « هستم ، هستی ، هست . . .» به كار می رود . ( ناتل خانلری.ج2 ،1369 :92 )

در قديم «  بود » را  براي  زمان حال  به كار مي بردند . مثال  از تاريخ  سيستان  : « هرگز نبود كه خالي بود از  علما و فقهاي  بزرگ .» ( مشكور،1363 :108) يعني « به جاي اين صيغه ها [ باشم ، باشي ، . . . ، باشند ] ، « بُوَم ، بُوی ، بُود » مرسوم بوده است و به مرور زمانمتروك شد . ( قريب وهمكاران ،1366 :182)

   در بسياري از متون دوره ي نخستين زبان فارسي دري به جاي . . .

ادامه نوشته

  ضرب المثل هاي ملل

 

 

- يك عكس ، ارزش ده هزار كلمه  را دارد .                        مثل چيني 

- اگر در غربت طلا ببارد و در وطن سنگ ، بهتراست كه در وطن بماني .          مثل افريقايي  

- ميهمان پررو را كباب كن و بخور .                            مثل افريقايي

- دنيا  از عاشق خود  فرار مي كند .                    مثل ايتاليايي  

- آن کس که در هر جا دوستانی دارد ، همه جا را دوست داشتنی می یابد .           مثل چینی  

- دوستانت باید مثل کتاب هایی که می خوانی ، کم باشند و برگزیده .              مثل انگلیسی  

- دوست دزد زمان است .                     مثل اسپانیایی

- دوستان مهربان ، ا ز برادر نا مهربان بهترند .                                 مثل چینی 

- دوست را دوست بدار ، ولي مراقب خود باش .                               مثل اسكاتلندي

- در يك عشق ، هزار مصيبت نهفته است .                     مثل عربي

- عشق  ترس را از بين مي برد .                       مثل چكسلواكي 

- غرور آدمي فقط در برابر گرسنگي  و عشق ، تسليم اختيار مي كند .             مثل دانماركي

- عشق بزرگ  در پي  تنفّر بزرگ  به وجود مي آيد .                 مثل گرجستاني  

- كسي كه  درراه عشق  رنجي مي برد ، دردي احساس نمي كند .                 مثل ايتاليايي

- کسی که کوه را جا به جا می کند ، از حمل سنگ های کوچک شروع می کند .            مثل چینی

- براي آدم خوش زبان ، هيچ كس دشمن نيست .                      مثل چيني

 - براي اين كه بزرگ باشي ، نخست كوچك باش .                    مثل هندي  

- چه قدر بزرگ است آن كس كه به نادرستي خود اعتراف مي كند .                      مثل انگليسي  

- همه ي مردان بزرگ در زير دانايي خود ، داراي دل كودك هستند .                     مثل چيني

- آن كس كه در ميهماني عصباني شود ، بي ادب است .                       مثل ايتاليايي

- اگر به ميهماني گرگ مي روي ، سگ همراه ببر .                         مثل روسي

- براي ميهماني هرقدر خرج كني ، بالأخره از ياد ميهمان خواهد رفت .                      مثل اسكاتلندي   

- در ميهماني آدم خسيس همه مي خورند و در دل به ميزبان ناسزا مي گويند .               مثل فرانسوي  

- حتّي مورچگان از ميهماني كه به موقع برنخيزد ، خوششان نمي آيد .                      مثل افريقايي 

- ميهمان از پشت سر زيباست .                           مثل اسپانيولي

- ميهمان روز اوّل زر باشد ، روز دوم نفره ، روز سوم آهن ، روز چهارم سفال و روز پنجم خاكستر كه در كوچه ريزند .                               مثل ايراني 

- هركس براي يك يا دو روز ميهمان انگاشته مي شود و در روز سوم ، فضول و مزاحم .     مثل هندي  

 

دستور تاريخي در كتاب گرشاسب نامه ( افعال ) ـ بخش سوم

 

افعال لازم و متعدّي

   بعضي از فعل ها هم در معني متعدّي و هم در معني لازم به كار مي روند . مانند : شكستن ، پراكندن ، گسستن ، سوختن ، گشادن ، ماندن ، زادن و پوشيدن . در آثار كهن فارسي دري اين فعل ها را گاهي در متن واحد نيز به هردو وجه استعمال مي توان يافت :

سوختن = لازم :   مثال اين ، چنين باشد كه چون آتش اندر نيستان افتد ، هرچه خشك باشد ، همه بسوزد .     « سياست »

سوختن = متعدّي :   آتش آمد از آسمان و به كافران اندرافتاد و همه را بسوخت .     « بلعمي »‌ ( ناتل خانلری.ج2 ،1369 :382)

و در صفحه ي 80 دستورنامه چنين آمده :

ادامه نوشته